Sosyal Bilimler Sözlüğü

İnsan bilimleri. İnsani bilimler. Dil, edebiyat, sanat ve estetik konularındaki sistematik bilgilerin oluşturduğu bilim dalları.

bkz. coğrafya.

bkz. din.

1. İnsanların üretim sürecine daha verimli bir şekilde katılmaları, daha üretken hale gelmeleri ve bunun sonucu olarak da daha üst düzeyde gelir sağlayabilmelerini mümkün kılan; eğitim ve öğretim süreciyle kazanılmış nitelik, bilgi, beceri ve yetenekler bütünü. 2. Daha genel anlamda bir toplumun sahip olduğu nitelikli işgücü toplamı. bkz. sosyal sermaye.

bkz. tasvir.

Deskriptif analiz. Sebep sonuç ilişkilerinden ziyade, olay ve olguların oluş biçimlerini, diğerlerinden farklılıklarını ve zaman içinde ortaya çıkan değişimin seyrini ortaya koymayı önceleyen bilimsel çözümleme tarzı.

Bilimsel kuralların, sadece gözlemlenen düzenliliklerin tasvirinden ibaret olduklarını ve bu nedenle mantıksal veya olgusal bir zorunluluğu yansıtmadıklarını ifade eden yaklaşım.

Toplumun yüksek statülü kişileri tarafından işlenen, hile ve aldatma ağırlıklı suçlar. Eğitim düzeyi yüksek, makam-mevki sahibi, kanuna karşı hile yollarını bilen nitelikli insan tarafından işlenen, daha çok dolandırıcılık ve yolsuzluk, usulsüzlük ve zimmetine para geçirme şeklindeki suçlar.

Batı dünyasında, kol gücünden ziyade eğitim ve kafa gücüne dayalı işlerde çalışan işçilerin genel adı. bkz. mavi yakalılar.

Bir kültürün içindeki farklı toplumsal gruplara dönük ayrımcılığı, genelde yapıldığı gibi azınlıkların dışlandığı özellikler üzerinden değil, egemen olanın sahip olduğu ve olağan görülen avantajlar üzerinden ortaya koymaya çalışan disiplinlerarası çalışmalar. Ayrımcılığın oluşumunu ortaya koymaya çalışan bu yöntemin, ilk olarak Amerika’da beyaz olmanın sağladığı avantajlar üzerinden beyazlar lehine kurulan toplumsal ayrımcılığın incelenmesiyle başladığı için 'beyazlık araştırmaları' adını almış olmasına rağmen, bir şekilde ayrımcılığın olduğu her toplumsal ortamın egemen kesimlerinin avantajlılık durumuna odaklanarak yapılması mümkündür.

1. Sinir sisteminin kafatası içinde kalan kısmı. 2. Duyumsal olaylar, güdüler, öğrenme ve düşünme merkezlerinin yer aldığı, tüm davranış ve tepkileriyle organizmanın idare edildiği merkez.

bkz. emek.

Genellikle azgelişmiş ülkelerden gelişmiş ülkelere doğru olmak üzere, yaşanılan ortamdaki imkânsızlıklar, gelir düzeyinin düşüklüğü, rahat ve verimli çalışma koşullarından yoksunluk gibi nedenlerle nitelikli işgücünün yanı sıra bilim adamı, araştırmacı, sanatçı ve aydınlar gibi yetişmiş beyinlerin bir bölge veya ülkeden diğerine göç etmesi.

1. Genel anlamda siyasal tutumları değiştirmek, özel anlamda da savaş esirlerinin eski anlayışlarının yerine yeni bir değer ve inanç sistemi empoze etmek için yapılan, sistematik baskıya dayalı propaganda. 2. İnsanların zihninde düşünsel veya ideolojik dönüşüm yaratmaya yönelik doğrudan ya da dolaylı her türlü sistemli telkin, yönlendirme ve baskı.

1. Devlet hazinesi; mali işlerin görüldüğü merkez; mal evi, maliye, hazine. 2. Dar anlamda Hz. Ömer devrinde zekat, vergi, ganimet gibi yollarla hilafet merkezine gelen ekonomik değerlerin biriktirilip gerekli yerlere harcanması amacıyla oluşturulmuş ve zaman içinde devlet hazinesine dönüşmüş kurum. 3. Geniş anlamda İslam tarihinde devletin her türlü gelirlerini toplayıp toplumun ihtiyaçlarına göre gereken harcamaların yapıldığı merkeze verilen ad; İslam devletinin hazinesi.

Morfoloji. Varlıkların, özellikle de toplumlar, şehirler, canlılar ile dillerin yapı ve biçimlerini inceleyen disiplin.

bkz. MMB ifadeler.

bkz. büyük patlama teorisi.

Bir işletmenin belirli bir andaki durumunu varlık-kaynak ya da aktif-pasif dengesi içinde gösteren mali tablo. Bir ekonomik birimin belirli bir tarihteki varlıkları ile borçları ve işletme sahiplerinin işletme üzerindeki haklarının parasal değerlerini bir arada gösteren finansal tablo. Bilanço, işletmelerin mali bünyeleri hakkında bilgi veren en önemli finansal tablolardan birisidir. Bilançonun sol kanadında yer alan aktif tablosunda mevcut varlıklar ile alacaklar ve varsa zarar; sağ kanadında yer alan pasif tablosunda ise borçlar ile özkaynaklar ve varsa kâr gösterilir. Aktif toplamı ile borçlar toplamı arasındaki fark işletmenin özsermayesini oluşturur. Özsermaye, özvarlık ya da özkaynaklar olarak da anılır. Özsermayenin de pasif tablosuna kaydedilmesiyle aktif-pasif tarafları eşitlenmiş, diğer bir deyişle, varlık-kaynak dengesi sağlanmış olur.

bkz. terkip yanılgısı.