Sosyal Bilimler Sözlüğü

Seçimlerde oy oranına göre sandalyelerin dağıtılmasının, iktidar kullanımına da yansıyacağını varsayma yanılgısı. Buna göre bir temsil organında yüzde 20 ile temsil edilen grup, kararlarda yüzde yirmi etkiye sahip olamaz. Kararların hangi kurala göre alınacağına göre bazen daha fazla, bazen de daha az etkili olur. Örneğin mutlak çoğunluk (oy çokluğu) kuralına göre karar alınan bir süreçte, yüzde 51 orana sahip olan grup kararlara yüzde yüz hakim olur. Geri kalan yüzde 49'un nispi temsil sistemine göre seçilmiş olmasının fazla bir anlamı, ya da kararlar üzerinde belirleyici bir etkisi olmaz.

bkz. diyalektik mantık.

1. Sayısal-matematiksel ifadelere dökülemeyen, ölçülebilirliğe konu olmayan özellikler. Örn. Bilgi-beceri sahibi olmak, bilgisayar kullanabilmek, yabancı dil bilmek. bkz. nicelik. 2. Kalite. Bir nesne, olgu ve ilişkiyi özgün kılan sıfatlar, ayırt edici özellikler. 3. Bir şeyin nasıl olduğunun belirtildiği durum.

bkz. vasıflı emek.

Nitelikle ilgili, kaliteye ilişkin; niceliksel olmayan.

Niteliksel yöntemler kullanarak, olay ve süreçlerin arkasındaki nedenleri, görüşleri ve gerekçeleri anlamaya odaklanan araştırma. bkz. niteliksel yöntem, niceliksel araştırma, niceliksel yöntem.

Betimsel veya gözlemsel özellikte olduğu için rakamsal olarak ifade edilemeyen veriler. bkz. niceliksel veriler.

Katılımcı gözlem, derinlemesine mülakat, odak grup ve tartışma gibi sayısal analize çok fazla konu olmayan bilgi toplama yöntemi. bkz. niceliksel yöntem, niceliksel araştırma, niteliksel araştırma.

Gerçekliğin değişme ve hareketinin yanı sıra, irade gibi nitel faktörler ve realite bütününün anlamsal ve amaçsal parametrelerini de içeren kozmik süreç. Düz çizgisel saat-zamanın ötesinde, harekete bağlı olmayan dinamiklerle birlikte düşünülen zaman. bkz. niceliksel zaman.

bkz. vasıfsız emek.

İttifak Devletleri’nin dünya düzeninin korunması için sorumlulukların paylaşımı, uluslararası sorunların silahla değil, müzakereler yoluyla çözümü gibi belirli pratik ilkelere dayalı, ABD Başkanı Nixon tarafından ortaya atılan doktrin.

1. Açık veya örtük biçimde belirli bir amaca ulaşma veya hedefi gerçekleştirme isteği. 2. İnsanın herhangi bir eyleme girişmeden önce yapmak istediği şeyi içinden geçirmesi.

1. Özneyle herhangi bir ilgi ve bağlantısı olmadan var olan, nesnel dünya. 2. İnsanın duyularına konu olmayan varlık dünyası.

Parasal, adcıl, üzerinde yazılı olan. Bir şeyin üzerinde yazılı kıymeti, itibari değeri; görüngüsel kısmı; karşılaştırmaya dayanmayan, nicel hale getirilmemiş hali. Bir şeyin beklenen ya da etiketi üzerinde yazan fiyatına nominal fiyat; buna karşılık piyasada alınıp satılan fiyata, ya da satın alabileceği mal ve hizmet miktarı cinsinden fiyatına gerçek fiyat; işçiye ödenen paranın mutlak miktarına nominal ücret; gelirin parasal olarak ifadesine nominal gelir; gelirin (ücretin) enflasyon etkisinden arındırılmış şekline ise reel gelir (reel ücret) denir.

bkz. ekonomik büyüme.

İtibari kıymet. Paralar, hisse senetleri, tahviller, poliçeler, çekler vb. gibi kıymetli evrakın üzerinde yazılı olan rakamsal değer. Bir şeyin başka bir şeye oranlanmadan, mal ve hizmete dönüştürülmeden, kâğıt üzerinde ifade ettiği değer.

bkz. döviz kuru.

İtibari fiyat. Bir menkul değerin veya bir malın kağıt üzerindeki fiyatı.

bkz. ölçek.

Adcılık. Düşüncenin temelini oluşturan soyut kavramların tikel bir gerçekliğin adına karşılık geldiğini ve bu yüzden felsefenin tikel bir gerçekliğe tekabül etmeyen güzellik, beyazlık gibi soyut kavramlar ve bunlarla ilgili sorunlarla uğraşmaması gerektiğini ileri süren felsefi görüş.