Sosyal Bilimler Sözlüğü

Gelişme çağındaki çocukların okul, aile ve diğer sosyal kurumların da yardımıyla içinde yaşadıkları toplumun kültürel norm, değer ve geleneklerini öğrenmeleri; yetişkin kişilerin de hayat boyu kendilerini kültürel gelişmelere uydurmaları süreci.

bkz. antropoloji.

Bir kültürün kendisini farklı kılan asli özelliklerini kaybedecek biçimde başka bir kültür içinde erimesi, eritilmesi. bkz. asimilasyon.

bkz. değer.

İçinde yetiştiği kültürün, kişinin duygusal ve davranışsal özelliklerini tümüyle belirlediğini savunan yaklaşım. bkz. determinizm, genetik determinizm.

Daha çok egemen bir kültürün (günümüzde Batı kültürünün) etkisiyle farklı kültürlerin giderek daha fazla birbirine benzemesi süreci.

bkz. ekoloji.

Dil, evlilik, dua, oyun, eğlence gibi her kültürde değişik biçimler almakla birlikte tüm kültürlerde paylaşıldığı düşünülen değerler ya da davranış biçimleri.

Toplumun ekonomik yapısının değişimine paralel olarak aynı hızla sosyal ve kültürel yapının değişememesinin sonucunda meydana gelen uyumsuzluk durumu.

1. Kültür ürünlerinin değerlerinin mutlak olmadığı ve toplumdan topluma değiştiğini savunan yaklaşım. 2. Bir toplumdaki kurumları, ilişkileri veya diğer kültürel unsurları, başka bir toplumun anlayış ve yargılarıyla anlamanın imkânsız olduğunu iddia eden görüş. Buna göre, her toplumun kültür değerleri, ancak o toplumun referans çerçevesi ile anlaşılabilir; dışardan anlamaya çalışma tahrif eder, daha da anlaşılmaz hale getirir.

bkz. modernleşme.

1. Daha çok orta ve üst sınıf ailelerin çocuklarına devrettikleri, düzgün bir dil, uygun sosyal ilişki tarzları başta olmak üzere, piyasadan, okul ve diğer eğitim kurumlarından edinilemeyen değerler. 2. Bireye içinde yaşadığı toplumda daha yüksek statü ve prestij sağlayan bilgi, tutum, eğitim ve becerilerin toplamı.

Başka kültürleri kendi kültürüne göre ikincil veya aşağı görmekle yetinmeyip, onları tümüyle yok etmeyi hedefleyen en aşırı etnik merkezci yaklaşım. bkz. etnik merkezcilik.

bkz. yabancılaşma.

Bir kültürün maddi ve manevi unsurlarının bir gruptan diğerine yayılması.

1. Toplumdaki dikey hiyerarşi içinde yer alan alt tabakalara mensup bireylerin toplumun ortalama kültür ve eğitim düzeyinin gerekliliklerini yerine getirememesi. 2. Referans grubunun kültürel değerlerine sahip olamamaktan kaynaklanan eziklik duygusu. bkz. aşağılık kompleksi, referans grubu.

Bir etnik grubun kültürel varlığının baskın grup tarafından yok edilmesi. bkz. kültürel soykırım, soykırım.

bkz. güdümlü ekonomi.

bkz. örnekleme.

1. İnanç ve değerler üzerine kurulan ve bir davranış ile ilgili olması veya olmaması yönünde birden çok kişi tarafından paylaşılan müşterek beklenti. 2. Bir bilimsel, toplumsal, siyasal, hukuksal veya iktisadi sürecin nasıl işleyeceğine, söz konusu süreçte izin verilen ve verilmeyen, caiz olan ve olmayan eylemlere ilişkin önerme.