Sosyal Bilimler Sözlüğü

Kamu sektörünün ürettiği mal ve hizmetler. Bölünemezlik, rakipsizlik, dışlanamazlık ve bedavacılık sorunu olan mallar. Milli savunma gibi nitelikleri gereği faydalarının bölünememesi (bölünemezlik), piyasada alınıp satılmalarının veya toplumun bir kesiminin yararına sunulup diğer bir kesiminin kullanımından alıkonulmalarının mümkün olmaması (dışlanamazlık) veya boyutlarının piyasanın üretimine imkân tanımayacak kadar büyük olması nedeniyle, yalnızca devlet tarafından üretilen mal ve hizmetlere tam kamusal mal; PTT, karayolları gibi piyasada üretilip pazarlanabildikleri halde toplumsal fayda ve maliyetlerinin bireysel fayda ve maliyetlerden yüksek olması nedeniyle kamu kesimince üretilen mal ve hizmetlere de yarı kamusal mal denir. bkz. mal.

Bir nesne, taşınır veya taşınmaz bir malın özel şahıslara değil, devlete yahut kamusal kurumlara ait olması. Devlete ait mülkiyet. Kamunun mülk sahipliği.

bkz. görüş.

bkz. görüş.

Delil. Bir ifadenin, önermenin, durumun veya olayın doğruluğuna veya yanlışlığına karar vermede üzerinde uzlaşılabilecek düzeyde kabul gören bilgi, belge veya akıl yürütme.

Diğer ilkelere esas oluşturacak nitelikte temel kabul edilen ilke.

bkz. sayısal.

1. Düzenliliğin sürekli ve istikrarlı durumu. 2. Yasa. Yasama organları tarafından çıkarılan, toplumsal yaşamı ve insan etkinliklerini düzenlemeyi, denetlemeyi amaçlayan, kamu otoritesinin yaptırım gücüyle uygulanan bağlayıcı kural. bkz. hukuk. 3. Doğadaki olaylar arasında görülen ve sürekli tekrarlanan ilişki. bkz. bilimsel kanun.

KHK. Yasa gücünde kararname. Kanunun yaptırım gücüne sahip yasal düzenleme. Yürütmenin güçlendirilmesini sağlamak amacıyla, yasama organından amaç, ilke, kapsam ve kullanım süresini belirleyen bir yasa ile yetki alan bakanlar kurulu veya başkanlık makamının, sıkıyönetim ve olağanüstü haller istisna olmak üzere, anayasanın garanti altına aldığı temel hak ve özgürlüklerin dışında kalan konularla ilgili çıkardığı kararnameler.

bkz. eşitlik.

bkz. kulisçilik.

Düzen, uyum veya istikrarın olmadığı durum.

bkz. kısır döngü kuramı.

Uluslararası ilişki ve diplomatik yazışmaların başka ülkelere karşı kapalı bir biçimde ve büyük bir gizlilik içinde yürütülmesi.

İktisadi-ticari ilişkiler açısından dış ülkelere tümüyle kapalı, ihracat ve ithalat yapmayan, üretilen mal ve hizmetlerin ülke içinde tüketildiği, üretim faaliyetinin ithal veya ihraç amacı gütmeden yalnızca ülke nüfusunun ihtiyaçlarının giderilmesine yönelik olduğu varsayılan ekonomi. Pratikte dünyada örneğine rastlanması mümkün olmayan bu tür bir ekonomi, daha çok kuramsal iktisadi çözümlemelerde karşılaştırma yapabilmek için basitleştirici bir varsayım olarak kullanılmaktadır. bkz. ekonomi.

Sosyal ve siyasal hareketliliğin en aza indirilmesi ve her türlü değişime kapalı tutulmasını öngören ve ancak bu şartlar altında varlığını sürdürebilen siyasal sistem.

Statülerin ağırlıklı olarak doğuştan getirildiği, verili statülerin ağırlığı nedeniyle sosyal hareketliliğin düşük olduğu, toplumsal tabakalar arasındaki sınırların görece katı olduğu, bireylerin toplumsal konumlarının çoğunun doğuştan elde edildiği toplum. Örn. Kast sisteminin egemen olduğu toplum. bkz. açık toplum.

Cevap alanı verilen seçenekler arasından bir veya bir kaçını seçmekle sınırlanmış; doğru-yanlış yahut çoktan seçmeli biçiminde formüle edilmiş soru. bkz. açık uçlu soru, soru.

bkz. sermaye.

Marksist iktisat kuramı çerçevesinde kapitalist birikimin, sermayenin organik bileşimini yükseltmek suretiyle sürekli olarak bir aşırı işçi nüfusu meydana getirme eğiliminde olduğunu, kapitalistlerin artı-değeri artırmak için makinalaşma ve üretim yöntemlerini dönüştürme çabaları sonucu üretici kesimin bir kısmının tasfiye olacağını, yoksulluğun artacağını ve yedek sanayi ordusunun ortaya çıkacağı öngörüsü.